ماڵپەری قورئانی پیرۆز

قورئانی پیرۆز لە چەند جێگایەكدا ستایشی ئەو كەسانەی كردووە كە لە ترسی خوا دەگرین، وەك دەفەرموێت:{وَيَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ يَبْكُونَ وَيَزِيدُهُمْ خُشُوعًا (109)} [الإسراء]، واتە: "ئەوانە سوژدە و كڕنوش دەبەن و دەگرین و ئەسرینی خۆشەویستی پەروەردگار لە چاوانیان دەبارێت، فرمێسكی ئیمان و شادیی هەڵدەوەرێنن". 

قورئان باس لەو كەسانە دەكات كە گوێبیستی قورئان دەبن و وەك داننانێك بە تاوانەكانیاندا فرمێسك چاوەكانیان دەگرێت:{وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ (83)} [المائدة]، واتە: هەركاتێك گوێیان لەو قورئانە دەبێت كە بۆ پێغەمبەر ڕەوانە كراوە چاوەكانیان پڕدەبێت لە ئەسرین، چونكە تێدەگەن و هەق و ڕاستی دەناسن و دەڵێن: پەروەردگارا ئێمە باوەڕمان هێناوە (بە ئاینی ئیسلام) داواكارین لەڕیزی (پەیڕەوان) و شایەتەكاندا تۆمارمان بكەیت.

هەروەها دەفەرموێت:{أَفَمِنْ هَذَا الْحَدِيثِ تَعْجَبُونَ (59) وَتَضْحَكُونَ وَلَا تَبْكُونَ (60)} [النجم] واتە: ئایا ئێوە ئەم قسە و گوفتارانەتان پێ‌ سەیرە؟ و پێی پێدەكەنن و گریانتان نایەت؟

{وَيَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ يَبْكُونَ وَيَزِيدُهُمْ خُشُوعًا (109)} [الإسراء] واتە: ئەو كەسانە كاتێك قورئانیان بەسەردا دەخوێنرێتەوە دەگرین، ئەو پەند و ئامۆژگاریانەش كە لە ئایەتەكاندایە زیاتر ترسیان لە خوا تێدا دەچێنێت، واتە ملكەچی بۆ فەرمانی پەروەردگار و گوێڕایەڵیان تێدا دروستدەكات.

خوای گەورە دەفەرموێت:{أُولَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا (58)} [مريم]، واتە: هەركاتێك ئایەتەكانی خوای میهرەبانیان بەسەردا بخوێنرێتەوە، بەپەلە سوژدە دەبەن و ئەسرین لە دیدەیان دەبارێت و دەگرین.

"إبن كپیر" لە ڕاڤەی ئەم ئایەتەدا دەڵێت: "كڕنوش و سوژدەیان برد بۆ پەروەردگاریان، وەك ملكەچی و سوپاس و ستایش بەرامبەر بەو بەخششە مەزنانەی هەیانە... لەبەرئەوە زانایان كۆكن لەسەر سوژدە بردن لەوێدا، وەك ئیقتیدایەك بەوان و گرتنەبەری ڕێگا و ڕێبازیان".

لە فەرموودەیەكدا كە ئیمامی بوخاری گێڕاویەتیەوە، پێغەمبەر (صلى الله عليه‌ وسلم) دەفەرموێت: [حەوت كۆمەڵ هەن پەروەردگار لە قیامەتدا لەژێر سێبەری عەرشی خۆیدا دایاندەنێت...] یەكێك لەو كۆمەڵانە [كەسێك یان پیاوێكە یادی خوا دەكات، چاوەكانی فرمێسك دەڕژن...]. لەفەرموودەیەكی تردا دەفەرموێت: [ئەو چاوە ئاگر نایسوتێنێت كە لەترسی خوا بگری].

"إمام بخاری" لە "ئەنەس"ەوە گێڕاویەتیەوە، پێغەمبەر (صلى الله عليه‌ وسلم) چووە لای كوڕەكەی كە لە سەرەمەرگدا بوو، چاوەكانی پڕبوون لە ئەسرین و فرمێسك، "عەبدولڕحمانی كوڕی عەوف" وتی: تۆش ئەی پێغەمبەری خوا دەگریت؟

پێغەمبەر (صلى الله عليه‌ وسلم) فەرمووی: "ئەی كوڕی عەوف ئەمە ڕەحمەتە"... پاشان فەرمووی: "چاو فرمێسك دەڕێژێت و دڵیش غەمبار. هیچ ناڵێین جگە لەوەی پەروەردگار ڕازی بكات، ئیبراهیم! بۆ جیابوونەوە و ڕۆیشتنی تۆ خەمبارین".

لەو ئایەت و فەرموودانەوە بۆمان دەردەكەوێت كە ئیسلام هانی گریان دەدات لە ترسی خوای گەورە و خۆشەویستییەوە. 

گریان و كاریگەری لەسەر مرۆڤ لەرووی فسیۆلۆژیەوە جێگای مشتومڕ و قسەوباسە، بەڵام لەڕووی دەروونییەوە